Dava açılabilmesi için; davacılar 492 Sayılı Harçlar Kanunu’nun öngördüğü kurallara uygun olarak başvuru ve karar harcı ödemekle yükümlüdürler. Çünkü harçlar HMK’nın “Dava Şartları” başlıklı 114. Maddesinde dava şartı olarak düzenlenmiştir.Şimdi 492 Sayılı Harçlar Kanunu’nca ödenmesi gereken harçları sırasıyla ele alalım. Söz konusu kanunun 2. Maddesinde hangi yargı yerinin hangi işlem ya da eylemlerinin harca tabi olduğu alınacak harçların isimlerinin neler olduğu ve yine tahsil edilecek harç miktarlarının hangi esaslara göre saptanacağına dair kurallara ayrıntılı olarak yer verilmiştir.
492 Sayılı Harçlar Kanunu’nun 2.[1] Ve 5.[2] Madddeleri hükmüne göre adli yargı yerleri ile Bölge İdare Mahkemesi ve Danıştay’da açılıp, görülecek olan davalarda yatırılması gereken harçlar 2. Maddede işaret edilen (1) sayılı tarifedeki esaslara göre yatırılmaktadır.
Yargı harçları maktu ve nispi yargı harçları olmak üzere iki grubu ayrılmaktadır.
1-Maktu Yargı Harçları
492 Sayılı Kanun’un 27. Maddesi[3] hükmüne göre maktu yargı harçları hangi işlem nedeniyle alınıyorsa o işlemin tesisisinden önce işlemi yapan/yaptıran tarafından kesin olarak tahsil edilir. Maktu yargı harçlarının bazıları işin bitiminde hesaplanarak alınır. Bu durumda maktu harcın, harcın doğurduğu tarihten itibaren 15 (on beş) gün içinde ödenmesi gerekir.
Maktu yargı harcı peşin ya da yasada öngörülen on beş gün içinde ödenmez ise, harç ödenmedikçe takip eden muameleye devam edilemez.
2-Nispi Yargı Harçları
Hangi işlemlerin nispi harca tabi olduğu 492 Sayılı Kanun’un 2. Maddesinde işaret edilen (1) sayılı tarifede tanımlanmışken bu harçların ödeme süresine dair düzenelemeler ise aynı kanunun 28. Maddesinde[4] düzenlenmiştir.
a) Fazla alınan harçlar işin bitiminde ilgilisine iade edilir.
b) Noksan tespit edilen değer üzerinden harç alınan hallerde ise şu işlemler yapılmaktadır;
492 Sayılı Kanun’un 30. Maddesindeki düzenlemeye göre dava dilekçesindeki değerin yanlış hesaplanmış olması nedeniyle harç eksik alınmışsa; bu durumun mahkemece farkedildiği duruşma/celse hariç harç tamamlatılmadıkça yargılamaya devam edilemez.
Harcın eksikliği farkedildindiğinde noksan harç miktarı hesaplanır ve 6100 Sayılı HMK’nın “Harç ve avans ödenmesi” kenar başlıklı 120. Maddesinin 2. Fıkrası[5] hükmü uyarınca harcın tamamlanması için mahkemece davacıya iki haftalık kesin süre verilir. Harç bu iki haftalık süre içinde tamamlanmaz ise, davanın aynı yasanın “Dava Şartları” kenar başlıklı 114. Maddesinin birinci fırkasının (g) bendinde[6] yer alan kural ile yine aynı yasanın 115. Maddesinin 2. Fıkrasında[7] yer alan düzenleme gerekçe gösterilerek davanın usulden reddine karar verilri.
492 Sayılı Harçlar Kanunu’nun 37. Maddesindeki düzenlemeye göre yargı harçları kural olarak 492 Sayılı Kanun’un 28. Maddesinin 1. Fıkrasındaki kural uyarınca ilgili mahkemeye ödenir. Eğer vadesi geçtiği halde harç ilgili mahkemeye ödenmez ise, mahkeme 28. Maddenin (a) fıkrasıyla düzenlenen ödeme süresinin bitiminden itibaren en geç 15 (on beş) gün içinde harcın tahsilini temin maksadıyla durumu ilgili vergi dairesine bildirmekle yükümlüdür.
Bakiye karar ve ilam harcının ödenmemiş olması hükmün tebliğe çıkarılmasına,takibe konulmasına ve kanun yollarına başvurulmasına engel teşkil etmemektedir.
Alınacak Harçların Miktar ve Oranlarının Tespiti
492 Sayılı Harçlar Kanunu’nun 138. Maddesindeki düzenlemeye göre 1. Sayılı tarife de miktar ve nispeti gösterilen harçlar kanun hükmü Bakanlar Kurulunca belirlenen sınırları aşılmamak koşuluyla her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.
İrfan AYDIN
E.Bölge İdare Mahkemesi Hakimi
[1] Madde 2 – Yargı işlemlerinden bu kanuna bağlı (1) sayılı tarifede yazılı olanları, yargı harçlarına tabidir. Ceza mahkemelerinde şahsi hukuka ait hakların hüküm altına alınması halinde de, celse harçları hariç olmak üzere (1) sayılı tarifeye göre harç alınır.
[2] Madde 5 – (Değişik: 21/1/1982 - 2588/2 md.) Bölge İdare Mahkemeleri ile Danıştay'da açılacak davalardan (1) sayılı tarife gereğince harç alınır. Ancak, vergi,resim, harç ve benzeri mali yükümler ile bunlara bağlı zam ve cezalarla ilgili olup Bölge İdare Mahkemeleri ve Danıştay'ın görevi içinde bulunan işlemler (3) sayılı tarifeye göre harca tabidir.
[3] Madde 27 – (1) sayılı tarifede yazılı maktu harçlar ilgili bulunduğu işlemin yapılmasından önce peşin olarak ödenir. Mahiyetleri icabı işin sonunda hesap edilip alınması gerekenler, harç alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir. Harç peşin veya süresinde ödenmemiş ise, mütaakıp muamelelere ancak harç ödendikten sonra devam olunur.
[4] Madde 28 – (1) sayılı tarifede yazılı nispi harçlar aşağıdaki zamanlarda ödenir.: a) (Değişik: 23/7/2010-6009/18 md.) Karar ve ilam harcı, Karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin, geri kalanı kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. Şu kadar ki, ölüm ve cismani zarar sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davalarında peşin alınan harcın oranı yirmide bir olarak uygulanır. Bakiye karar ve ilam harcının ödenmemiş olması, hükmün tebliğe çıkarılmasına, takibe konulmasına ve kanun yollarına başvurulmasına engel teşkil etmez. (1) b) İcra Tahsil Harcı, İcra takiplerinde Tahsil Harcı alacağın ödenmesi sırasında, ödeme yapılmayan hallerde harç alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir. Harç alacağı icranın yerine getirilmesiyle doğar. Konunun değeri üzerinden alınacak İflas Harclarında da bu bent hükümleri uygulanır. c) Depozito, defter tutma ve miras işlerine ait harclar, (1) Sayılı tarifenin (D) bölümünde yazılı depozito defter tutma ve miras işlerine ait harclar işin sonundan itibaren 15 gün içinde ödenir.
[5] MADDE 120- (2) Avansın yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması hâlinde, mahkemece, bu eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir.
[6] MADDE 114-g) Davacının yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması.
[7] MADDE 115- (2) Mahkeme, dava şartı noksanlığını tespit ederse davanın usulden reddine karar verir. Ancak, dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise bunun tamamlanması için kesin süre verir. Bu süre içinde dava şartı noksanlığı giderilmemişse davayı dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddeder.
Comments